“Sağlıklı işleyen bir istatistik sistemi olmadan güvenli bir gelecekten söz etmek mümkün değil”

İstatistikler, ihtiyaçların tespit edilmesine, hedefler belirlemeye ve ilerlemenin gözlemlenmesine yardımcı olan ve artık hayatımıza yerleşmiş temel bilgileri oluşturuyor. Tarihi 1389'a dayanan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), günümüze kadar önemli süreçlerden geçerek, ülkenin karar süreçlerinde etkin rol oynayan bir kurum haline geldi. Çok geniş bir yelpazede ürün ve hizmetler sunduklarını söyleyen TÜİK Başkanı Birol Aydemir, TÜİK'in yapısını ve otomotiv sektörüne yönelik yaptıkları çalışmaları anlattı.

Sizce istatistiki bilgilerin ülkelerin gelişim ve büyüme sürecine nasıl bir katkısı var?

Günümüzde küreselleşme, ekonomik, politik, teknolojik ve entelektüel alanlarda kapsamlı bir dönüşümü içeren süreç olarak ifade ediliyor. Küreselleşme hareketinde ekonomik, kültürel ve politik alanlarda çok sayıda faktör eş zamanlı olarak gerçekleşiyor. Önceleri sanayi toplumu olarak ifade edilen uluslararası ekonomik gelişmeler, artık bilgi gücüne dayalı çalışmalarla toplumlara yeni vizyonlar açıyor. Kullanıcı ihtiyaçları da bu paralelde artıyor ve farklılaşıyor. Karar alma sürecinde kaliteli, güncel, güvenilir istatistiklere ihtiyaç her geçen gün artıyor. Bir ülkenin gelişmesine yönelik doğru politikaların belirlenmesi için en önemli unsurlardan biri, doğru ve zamanlı bilgiye sahip olmak. Bilimsel metotlarla elde edilmiş güvenilir istatistikler olmaksızın doğru kararlar alınması, kısa veya uzun vadeli planlar yapılması düşünülemez. Son yıllarda yaşanan küresel ekonomik krizler, kamu karar alma süreçlerinde daha güncel, güvenilir ve doğru bilgiye ihtiyaç duyulduğunu gösteriyor. Bu çerçevede, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) gibi ulusal istatistik ofislerinin uluslararası norm ve standartlara uygun olarak ürettikleri istatistiklerin önemi açıkça anlaşılabilir. Makroekonomiden eğitime, nüfustan kültüre ve sağlığa kadar birçok alanda ürettikleri verilerle kamuoyunun bilgilendirilmesinde en güvenilir kaynak olan istatistik kurumları, aynı zamanda toplumların demokrasi dokusunu da güçlendiriyor.

Türkiye'de istatistik çalışmalarının gelişiminden bahsedebilir misiniz?

İstatistikler, ihtiyaçların tespit edilmesine, hedefler belirlemeye ve ilerlemenin gözlemlenmesine yardımcı olan ve artık hayatımıza yerleşmiş temel bilgilerdir. Kayıt sistemleri ve istatistik ülkemiz tarihinde önemli bir yer tutuyor. Yüzyıllar boyu geniş bir coğrafyayı yöneten Osmanlı İmparatorluğu'nun, kayıt tutmaya ve saymaya önem verdiği biliniyor. Kayıt sistemleri özellikle nüfus ve ziraat alanlarında oluşturulmuş ve bu kapsamda “Nüfus ve Arazi Tahrir Defterleri” çok değerli bilgiler veriyor. Bağdat, Halep, Yemen, Beyrut, Kosova'nın kazalarında, köylerindeki hane sayısı, ekilen arazi ve ürünler, elde edilen gelirler gibi bilgileri bu defterlerden öğreniyoruz. 15-17. yüzyıllara ait nüfus verileri öncelikle fethedilen topraklarda yaptırılan sayımlara dayanıyor. Bu sayım ve yazımlar esas olarak vergi toplama ve askere alma amaçlarıyla toplanıyordu. Bu yaklaşım, toplanan verilerin kapsamını kaçınılmaz şekilde etkiledi. Diğer taraftan siyasi kaygılar da bu istatistikleri etkileyebiliyor. Tanzimat dönemi ve sonrasında nüfus sayımlarına daha modern bakış açısı yerleştirilmeye başlandı. İlk genel nüfus sayımının yapılmasına 1831 ve 1844'te başlanmış ancak ikisi de tamamlanamamış. En önemli nüfus sayımları 1885 ve 1907'de yapılmış olanlardır. Modern istatistik yöntemlerinin ilk uygulamaları nüfus alanında görüldü, istatistiğin niteliği zamanla değişti, bilimsel metotlara dayandırıldı.

TÜİK nasıl kuruldu?

Ülkemizde Cumhuriyet döneminin ilk başlangıç yılları, toplumun refahını sağlamak amacıyla atılımların yapıldığı yıllar. Ancak bu dönemde toplumun yapısı, ihtiyaçları ve beklentilerine ilişkin bilgi yok denecek kadar azdı veya sağlıksızdı. Ülkemizde ileriye dönük yapılacak işlerin planlanması için, bilimsel istatistik yöntemlerine dayalı nüfus, ekonomi, ziraat gibi temel konularda sağlam bilgilere ihtiyaç duyuldu. Cumhuriyet döneminin ilk nüfus sayımı 28 Ekim 1927'de yapıldı. Bu tarihten yaklaşık bir yıl önce de 25 Nisan 1926'da düzenli ve nitelikli veri ihtiyacını karşılamak üzere Merkezi İstatistik Dairesi kuruldu. TÜİK, 1926'dan beri ürettiği istatistiklerin uluslararası normlara uygunluğu konusuna özel bir önem veriyor. Özellikle son 50 yılda Birleşmiş Milletler, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) gibi ülkemizin de üyesi bulunduğu uluslararası kuruluşların yıllardır süregelen istatistik yöntem ve standartlarında geliştirmiş olduğu normlar, yakından takip edilerek ülkemizdeki çalışmalara uyarlandı. Ayrıca TÜİK, ülkemizin AB üyeliğine adaylığının 1999'da resmen açıklanmasıyla AB İstatistik Sistemi'ne uyumu, önemli hedeflerinden biri olarak kabul etti ve bu hedef doğrultusunda önemli çalışmalara imza attı. AB istatistik sitemine uyum ile birlikte TÜİK ve bütün Türk İstatistik Sistemi tepeden tırnağa yenilendi. Bugün istatistik üretiminde uluslararası mesleki ve ahlaki kurallar ülkemizde de geçerli.

İstatistiklerin güvenilirliği nasıl sağlanıyor?

Türkiye İstatistik Kanunu, Türk İstatistik Sistemi için getirmiş olduğu önemli düzenlemelere ilave olarak, ulusal düzeyde resmi istatistikler konusunda temel kalite ilkelerini de içeren Resmi İstatistik Programı'nın (RİP) hazırlanmasını ve istatistik üretiminin bu program çerçevesinde yapılmasını hükme bağladı. RİP tüm sistemin temel koordinasyon aracı olarak işlev görüyor ve başarıyla uygulanıyor. Gelişme olgusu, ülke genelinde toplumsal, siyasal, kültürel ve benzeri alanlardaki değişimleri kapsayan çok boyutlu bir öze sahip. Sosyo-ekonomik gelişmeyi ölçmek ve buna ilişkin kararlar alabilmek için demografi, istihdam, eğitim, sağlık, tarım, inşaat, sanayi, enerji gibi bir çok konuda sağlam temellere dayanan istatistiki bilgiye ihtiyaç var. Yeni devlet anlayışında hizmetlerin sunulabilmesi için bilginin, öncelikle hizmet sunmakla görevli kamu kuruluşları arasında güvenli, doğru ve maliyet etkin olarak derlenmesi, işlenmesi ve süratle dağıtılması gerekiyor. Bu nedenle kamu kurumları arasında veri-bilgi akışının ve entegrasyonun sağlanması, e-devlete giden yolda çok önemli bir adım. Sağlıklı işleyen bir istatistik sistemi olmadan güvenli bir gelecekten söz etmek mümkün değildir. Bu yönüyle, TÜİK'in yaptığı görev, özellikle içinde bulunduğumuz bilgi çağında daha da değer kazanıyor. Bu noktada üstlendiğimiz sorumluluğun farkında olarak istatistik sistemindeki tüm verilerin karşılaştırılabilirliğini, tutarlılığını ve entegrasyonunu sağlamak temel hedefimiz.

TÜİK istatistiklerinden en çok kimler yararlanıyor? En çok hangi tür istatistikler talep ediliyor?

İstatistik, her insanın ya da kurum/kuruluşun hayatının önemli bir parçası olmuş durumda. Kuruma gelen bilgi taleplerinin artmasından bilgi ile karar verme alışkanlığımızın olumlu yönde ilerlediği anlaşılıyor. 2012 sonuçlarına bakıldığında, web sayfamızın ziyaretçi sayısı 5 milyonu (5.108.523), görüntülenen sayfa sayısı da 25 milyonu (25.412.500) aştı. Haber bültenlerimiz açıklandığında üye kullanıcıların e-posta adreslerine söz konusu haber bülteni metni ya da linki gönderiliyor. Web sayfamızın şu anda 50 binden fazla üyesi bulunuyor. Ayrıca, 2012 yılı içerisinde kurumumuzun merkez teşkilatına 6 bin 631, bölge müdürlüklerimize ise toplam 7 bin 415 bilgi talebinde bulunuldu. 2012 analizlerine göre nüfus (yüzde 20,3), dış ticaret (yüzde 14,7) ve fiyat (yüzde 12,3) en çok talep edilen istatistiklerimiz arasında yer alıyor. Bu konu başlıklarını tarım, işgücü, ulaştırma, imalat sanayi, milli gelir, demografi ve gelir dağılımı konuları izliyor. İstatistiklerimizi kullanan kullanıcı gruplarına baktığımızda ise, bireysel kullanıcılar (yüzde 48,5), kamu kurum ve kuruluşları (yüzde 20,4), özel kurum ve kuruluşlar (yüzde 13,9) ve üniversiteleri (yüzde 6,3) ilk sıralarda görüyoruz. Web sayfamızın dışında sosyal medyadaki hesaplarımız ile de kullanıcılarımızla iletişimde olmaya çalışıyoruz. Twitter hesabımızdaki takipçi sayımız 12 bini (12.326) geçmişken Facebook'taki sayfamızın beğeni sayısı da 6 bini (6.014) aşmış durumda.

İstatistik konularınızın içinde “Ulaştırma” da yer alıyor. Otomotiv sektörü, TÜİK çalışmaları içinde nasıl bir öneme sahip?

Türkiye İstatistik Kurumu'nda ulaştırma sektörüne ilişkin üretilen istatistikler (karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu) RİP kapsamında, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ve İçişleri Bakanlığı ile işbirliği içerisinde derleniyor. Motorlu Kara Taşıtları'na ilişkin veriler 1933'ten itibaren derleniyor. Veriler 1933- 2004 arasında kağıt ortamında, 2004'ten itibaren ise Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) ile kurumumuz arasında yapılan protokol gereğince EGM'den elektronik ortamda derleniyor.

Kurumuz tarafından motorlu kara taşıtlarına ilişkin üretilen temel istatistikler;

Ø Taşıtın tescil edildiği yerleşim yeri (il ve ilçe düzeyinde)

Ø Yeni kayıt,

Ø Devir,

Ø Trafikten çekme ve hurda,

Ø Taşıtın cinsi (otomobil, minibüs, kamyon, traktör vb.),

Ø Markası (Renault, Fiat, Peugeot, Citroen, Man vb.),

Ø Modeli,

Ø Tipi (Renault-Megane 1.6, Mercedes- e200 vb.),

Ø Taşıtın kullandığı yakıt türü (benzin, dizel, lpg),

Ø Kullanım şekli (özel, ticari, resmi),

Ø Motor silindir hacmi,

istatistikleridir.

Ayrıca otomotiv sektörü, TÜİK çalışmaları içinde hem imalat sanayi ile ilgili istatistiklerde hem de ticaret sektörüne ilişkin istatistiklerde de önemli bir yer tutuyor. TÜİK'in bu sektörlere ilişkin istatistikleri aylık, dönemlik ve yıllık periyotlarda üretiliyor. Bu istatistiklerde;

Ø Sektördeki girişim sayısı,

Ø Ücretli çalışanların sayısı

Ø Personel maliyeti

Ø Ciro

Ø Üretim değeri

Ø Katma değer

Ø Toplam Ar-Ge harcaması

Ø Ar-Ge personeli sayısı

Ø Üretilen ürünlerin üretim ve satış miktarları ile

Ø Üretilen ürünlerin üretim ve satış değerleri gibi bilgiler derleniyor.

Tüm ulaştırma modlarına (karayolu, demiryolu, denizyolu ve havayolu) ve otomotiv sektörüne ilişkin özet istatistikler internet sayfamızdan kamuoyuna sunuluyor. Aylık olarak yayınlanan Motorlu Kara Taşıtları Haber Bültenin 59'u yerli, 2'si yabancı olmak üzere toplam 61 abonesi bulunuyor. Aboneler Türkiye'de otomotiv sektöründe pazar payı yüksek olan (Renault, Tofaş, Ford, Peugeot, Toyota, Hyundai, Honda, Nissan, Opel, Türk Traktör, Man, Massey Ferguson, Mondial, vb.) firmalarından oluşuyor. Ulaştırma istatistiklerine ait veriler;

· “Motorlu Kara Taşıtları Haber Bülteni” ile aylık olarak,

· “Motorlu Kara Taşıtları İstatistikleri” adlı yayın ile yıllık olarak,

· “Trafik Kaza İstatistikleri (Karayolu)” adlı yayın ile yıllık olarak,

kullanıcılara sunuluyor.

KUTU

İstatistiklerle otomotivin 10 yılı

TÜİK Başkanı Birol Aydemir, otomotiv sektörünün Türk ekonomisindeki yeriyle ilgili son 10 yılın istatistiklerini paylaştı.

Dış Ticaret göstergeleri

Türkiye'nin Otomotiv Sektörü İhracatı, 2002-2012

Türkiye'nin toplam ihracatına paralel olarak otomotiv sektörü ihracatı da arttı. Sektörün ihracatı 2002'de 3,2 milyar dolar ile toplam ihracat içinde yüzde 8,8 paya sahip iken, 2012'de sektörün payı 14,7 milyar dolar ile yüzde 9,6'ya ulaştı. 2002-2012 dönemini kapsayan son 10 yıllık dönemde otomotiv sektörünün toplam artış oranı toplam ihracatın üzerinde seyretti, toplam ihracat yüzde 322,8 artarken otomotiv sektörü ihracatı yüzde 361,2 artış gösterdi. Kriz yıllarındaki (2009) ihracat azalış eğilimi, otomotiv sektöründe de görülüyor. 2012'de toplam ihracat “parasal olmayan altın” ihracatının olağanüstü artışı nedeniyle yüzde 13 arttı. Ancak, otomotiv sektörü ihracatında yüzde 5, 1 azalma tespit edildi.

2013'ün ilk dokuz ayında sektör ihracatı geçen yılın ilk dokuz ayına göre yüzde 13,5 artış gösterdi, aynı dönemde toplam ihracat içinde sektörün payı yüzde 9,5'ten yüzde 10,8'e çıktı.

Türkiye'nin Otomotiv Sektörü İthalatı, 2002-2012

Son 10 yılda otomotiv sektörünün ithalatında da yüzde 517'lik bir artış gözlendi. 2002'de 2,3 milyar dolar olan sektör ithalatı, 2012'de 14,2 milyar dolara ulaştı, sektörün toplam ithalat içindeki payı da artış göstererek yüzde 4,5'ten yüzde 6'ya çıktı. Ancak 2003 ve 2004'te sektörün ithalatında gözlenen yüksek artış oranları 2005'ten itibaren düşüş eğilimi gösterdi, 2009'da ise ekonomik krize bağlı olarak sektörün ithalatında bir önceki yıla göre (- yüzde 29,2) azalma gerçekleşti. 2012'de otomotiv ithalatındaki düşüş hızının toplam ithalata oranla oldukça yüksek olduğu gözlemlendi.

2013 yılı ilk dokuz ayında sektör geçen yılın dokuz ayına göre yüzde 19,2 artış gösterdi. Aynı dönemde toplam ithalat içindeki payı da yüzde 5,7'den yüzde 6,4'e ulaştı. Türkiye'nin dış ticaretinde otomotiv ürünlerinin aksam parçaları da önemli yer tutuyor. “Motorlu taşıtların aksam ve parçaları ile şase ve karoserleri” ihracatının değeri 2002'de 710 milyon dolarken, 2012'de yüzde 398,5'lik artışla 3 bin 541 milyon dolara ulaştı. Söz konusu ürünlerin ithalatı 2002'de 1.035 milyon dolar iken 2012'de yüzde 336'lık artışla 4 bin 512 milyon dolara çıktı.