Prof. Dr. Zehra Çataltepe
İTÜ Bilgisayar ve Bilişim Fakültesi Öğretim Üyesi - Tazi Kurucu Ortağı
“Artık büyük verinin kendisini değil, onu nasıl işleyeceğimizi konuşmalıyız”
SPOT: “Günümüzde veriyi elde ettiğiniz anda ondan bir çıkarım yapabilmeniz ve aksiyon almanız gerekiyor. Aksi halde, veri çabucak eskiyor ve daha az işe yarıyor. Bu nedenle hızlı üretilen ve tüketilen verileri doğru kullanmak için çalışmalıyız.”
İnovasyon deyince aklınıza ilk olarak ne geliyor? Sizce bugün dünyada Ar-Ge alanında önemli trendler nelerdir? Gelecekte bu trendlerin nasıl değişeceğini düşünüyorsunuz?
Ar-Ge ve inovasyon günümüz iş dünyasının kilit unsurlarından biri haline geldi. İnovasyon deyince ilk oalrak aklıma “sadeleştirme” geliyor. Bugün dünyada Ar-Ge alanında önemli trend veriye dayalı akıllı sistemler ve otomasyon. Gelecekte insanlara destek olan sistemlerin çoğu otonom hale gelecek.
Sizce Türkiye inovasyon konusunda hangi aşamada? Ülkemizin Ar-Ge ve inovasyon anlamında küresel rekabette yol kat edebilmesi için gerekli reformlar nelerdir?
Türkiye bana göre inovasyon konusunda orta seviyede. Henüz olması gereken yerde değil. Özel sektörün Ar-Ge’ye daha fazla kaynak ayırması gerekiyor. Şu an bu kaynağı daha çok devlet sağlıyor.
Büyük veri ve yönetimi konusunda gelecekte hangi gelişmeler bekleniyor?
Büyük verinin kendisinden çok, hızlı üretilen ve tüketilen veriyi konuşmamız gerekiyor. Çünkü akan veriyi işlemek artık daha önemli. Veriyi elde ettiğiniz anda ondan bir çıkarım yapabilmeniz ve aksiyon almanız gerekiyor. Aksi halde, veri çabucak eskiyor ve daha az işe yarıyor. Bu nedenle hızlı üretilen ve tüketilen verileri doğru kullanmak için çalışmalıyız. Sürekli akan veriyi işleyebilecek sistemlere odaklanmamız gerekiyor. Kişisel verilerin mahremiyeti, veri güvenliği ve güvenilirliği önemli gündem maddeleri olmaya devam edecek. Verilerin toplanması ve kullanması ile ilgili ulusal ve uluslararası düzenlemeler, kurallar oluşturulması için beklentiler yüksek.
Yapay zekâ çalışmaları, önümüzdeki dönemde geleneksel sektörler de dahil olmak üzere teknolojiyi nasıl etkileyecek? Üretim sektörlerinde ve iş kollarında ne tür yenilikler öngörüyorsunuz? Sektörler ve meslekler geleceklerini nasıl planlamalıdır?
Önümüzdeki dönemde yapay zekâ iş süreçlerinin hemen hepsinde insanlara destek olacak şekilde kullanılacak. Hızlı değişen ortamlara ayak uydurulması gereken işlerde yapay zekâ çok daha kritik olacak. Birçok beyaz yaka meslekte, insanlar yaptıkları işi yapay zekâya havale edip katma değeri yüksek olan farklı faaliyetlere odaklanmalılar.
Yapay zekâ ve nesnelerin interneti konusunda son dönemde dünyada ne gibi gelişmeler var?
Eğitim ve çalışma hayatım boyunca hep yapay zekâ ve yapay öğrenme alanında çalışmalar yaptım. Bu çalışmalar süresince gördüm ki nesnelerin interneti veri üretiminde büyük sıçramaya neden oldu. İşlemci güçlerin artması ile yapay zekâ alanında, derin öğrenme teknikleri popüler hale geldi. Şu anda ise derin öğrenmenin birçok problem için en iyi çözüm olmadığının farkına varıldı. Değişik yapay zekâ tekniklerinin hangi alanlarda en iyi olacağına dair araştırmalar hız kazandı. Böylece veri bilimcinin araçlarının sayısı arttı.
Yapay zekâyla ilgili çalışmalarınızı paylaşır mısınız?
İş insanlarının yapay zekâ araçlarını kullanmasını kolaylaştırmak için eşim Tanju Çataltepe ile beraber 2015’te Tazi’yi kurduk ve Otomatik Yapay Öğrenim Platformu geliştirdik. Platformumuz Gartner tarafından “Cool Vendor in AI Core Technologies” (Mayıs 2019) seçildi ve Data Science Central tarafından "Yeni Nesil Yapay Öğrenme" olarak kabul edildi. Tazi platformu, yapay zekâ alanında 30 yılı aşkın deneyim ve 21 patenti birleştiren bir mimariye dayanıyor. Tazi, iş uzmanlarının (ve veri bilimcilerinin) Yapay Öğrenme ile kolayca model oluşturma, güncelleme, uygulama ve işlem yapmalarını sağlıyor. Tazi modelleri anlaşılabilir ve sürekli olarak verilerden ve insanlardan öğreniyor. Tazi, yapay zekânın herkes için ulaşılabilir olmasını sağlıyor. Bankacılık, sigorta ve perakende sektörlerinin daha akıllı iş kararları almasına yardımcı oluyor. San Francisco ve İstanbul'da ofislerimiz mevcut. Avrupa Birliği’nin proje destekleri bağlamında da Türk ve Avrupalı kurumlarla ortak proje yürütüyoruz.
Teknolojik gelişmeleri ve dijitalleşen çağı da göz önünde bulundurduğumuzda, ülkemizin de küresel arenada rekabet dinamiklerini destekleyebilecek gerekli çalışmalar neler olabilir?
Öncelikle eğitim ve eğitmenler çok önemli. Eğitim sistemimizde hem teknolojik açıdan hem de sosyal açıdan gençlerin yetişmesi sağlanmalı. Yapay zekâ alanında çalışma yapabilmek için grup çalışması yapabilmek, soyut düşünebilmek yani iyi matematikçi, iyi edebiyatçı olmak gerekiyor. Bunun yanında kod yazma bilgisi ve pratiği de gerekli. İTÜ Teknokent’in İTÜ Çekirdek gibi programları bu alanda genç girişimcilere güzel olanaklar sağlıyor.
Dijitalleşme neden önemli? Bu konuda yapılması gereken çalışmalar ve önerileriniz nelerdir?
Dijitalleşme bize, daha çok veriye daha çabuk erişme imkanı sağlıyor. Bu veriden bilgi üretebilen başarılı olur. Verileri, kamu ve özel sektörde, organize edebilme, analiz edebilme, becerilerini geliştirmemiz gerekiyor.
Teknolojideki önemli gelişmelerin etkilediği sektörlerden biri de otomotiv sektörü. Otomotiv sektörü için ne tür fırsatlar görüyorsunuz?
Daha yüksek seviyede otonom sürüş, yapay zekâ teknolojilerinin hem çok önemli kullanıcısı hem de yapay zekâ alanındaki gelişmelerin itici gücü olacak. Buna ek olarak taşıtlar hareketli bilgi işlem platformları olarak değerlendirilecek. IoT teknolojileri ile birbirleriyle ve çevreleri ile veri alışverişinde bulunan araçlar göreceğiz.