Ekonomide iyileşme için “güven” unsurunu güçlendirmeliyiz

 “Yatırımcıların ikna olacağı ve tutarlı bir-iki yıllık ekonomik toparlanma programı hayata geçirilirse  enflasyonun yüzde 20'lerden yüzde 15'lere doğru inebileceğini öngörebiliriz. Bunun faiz ve diğer unsurlara avantaj sağlaması mümkün.  Şu an FED politikaları bize kur ve faiz için ciddi bir fırsat verdi. Bir süre daha kontrollü bir kur hareketi görebiliriz.”

Türkiye ekonomisinin 2019’un ikinci yarısında genel olarak nasıl bir seyir izlemesini bekliyorsunuz? Türkiye ekonomisini bekleyen başlıca riskler sizce neler olacaktır? 

Ekonomide “güven”, en temel sorun. Gerek tüketici gerek üretici tam olarak önünü göremiyor. Bu da tutarlı ve öngörülebilir iktisat politikalarına bağlı.

Yatırımcıların ikna olacağı ve tutarlı bir-iki yıllık ekonomik toparlanma programına ihtiyacımız var. Bu program hayata geçirilirse belirli bir toparlanma öngörebiliriz. Özellikle enflasyonun yüzde 20'lerden yüzde 15'lere doğru inişini bekliyorum. Bunun faiz ve diğer unsurlara avantaj sağlaması mümkün. 

Ama tüm bu gelişmeler alınacak önlemlerin etkin ve tutarlılığına ve birçok başka konuya da bağlı. Bu noktada ciddi bir kaynak ihtiyacı var. Bunu hangi yolla ve hangi maliyetle elde edeceğimiz çok önemli. Ekonomiyi bekleyen risklerden biri bu tür ikna edici bir programın ortaya çıkarılamaması.

Diğer riskler doğal olarak jeopolitik riskler ve dünya ekonomisine ilişkin büyüme kaygıları. AB ekonomilerinde baş gösteren büyüme kaygılarının artması ve ihracatımızın kur avantajından faydalanamayacağı bir ortama girmesidir. Ama her halükârda ülkemiz yönünden kendi içimizde etkin bir program yapmamız şart.

Döviz kurlarında hareketliliğin önümüzdeki dönemde devam etmesini bekliyor musunuz? Döviz kurlarının seyrinde neler etkili olabilir? Dolar, Euro, enflasyon gibi veriler konusundaki beklentinizi paylaşabilir misiniz?

Kısa vadede Fed nedeniyle volatilitede bir normalleşme oldu. Ama iç piyasada ek bir olumsuzluk ve belirsizlik yaşamamamız lazım. Döviz kurlarında S400 e ilişkin ek belirsizlikler ve olası bir yaptırım kararının olumsuz yansımaları olur. Ülke içi faiz tartışmalarının temellerden kopması durumunda da tekrar bir oynaklık yaşayabiliriz. Enflasyon önce bir düşüş sonra da normal bir patikayla %15'li seviyelere gelmesi mantıklı görülüyor. Bu normal şartlarda faizlerde de inişi ima edecektir. Ama bu düşüşe temellerden bağımsız olarak, hızla ulaşmak istersek kur buna ters tepki verebilir.

Şu an FED politikaları bize kur ve faiz için ciddi bir fırsat verdi. Bu fırsatı tepmememiz yerinde olur. Kur tahmini yapmak zor. Ama eğer ciddi yönetsel hatalar yapmazsak bir süre daha kontrollü bir kur hareketi görebiliriz. 

2019’da takip edilmesi gereken önemli beklentileri ve ekonomideki seyri etkileyebileceğini düşündüğünüz önemli başlıklar nelerdir?

Birinci sorun S400 ve dış politika belirsizliği. Bu konu temel belirsizlik unsuru olmayı sürdürüyor. Dünya ekonomisinin özellikle AB ekonomilerinin tekrar daralma riski ise diğer risk.

İçeride ise çok net ve sakin bir iktisat politikası izlenmesi gerekiyor. Vatandaşa ve yatırımcıya anlaşılabilir ve tutarlı bir iktisat politikası sunmamız şart. Sadece para politikası değil maliye politikasında da öngörülebilir bir plan sunmak lazım. Çok sık değişen politikalar ve birbirleriyle çelişen hamleler yatırımcıların kafasını karıştırabilir.

Dünya ekonomilerinin şu andaki ekonomik ve sosyal tablosu hakkında neler söyleyebilirsiniz? Küresel ekonomilerdeki gelişmeler yönünden değerlendirir misiniz?

Dünya ekonomisi şu anda aslında kapitalist tarihin en önemli belirsizliğini yaşıyor. Gelir ve servet eşitsizliği artıyor ve işler istendiği gibi gitmiyor. Büyüme gelmiyor. Ya da mevcut büyüme sosyal sorunları artırıyor ama azaltmıyor. İşin kötüsü bu süreçten nasıl çıkılacağına ilişkin bariz bir iktisat politikası da yok. Mevcut teoriler maalesef çok yardımcı değil.

Globalleşme, ticaretin serbestleşmesi, merkez bankası bağımsızlığı gibi geçtiğimiz dönemde çok önem verilen konuları politikacılar çöpe atmış gibi. Genel olarak popülizme bir kayma var. Kurumlarda yıpranma ve geçmiş dönem reçetelerin çalışmadığı bir dönemdeyiz. Maalesef daha da fazla karışmadan da çok kolay bir çıkış imkânı göremiyoruz.

ABD ile  Çin stratejik kavgasının nasıl sonuçlanacağı, ne kadar daha sertleşeceğini öngörmek çok zor.  Ama bu rekabetin sulh içinde sonuçlanması şu an için zor görünüyor. Türkiye'deki tartışmalar da maalesef bu süreçten bağımsız olamıyor.

Halen Türkiye’nin en önemli ihracat pazarı konumundaki Avrupa Birliği ülkelerindeki gelişmeler göz önüne alındığında belli başlı ekonomiler açısından neler bekliyorsunuz? Brexit’in ne gibi etkileri oluyor? Önümüzdeki süreçte FED ve Avrupa Merkez Bankası’nın izleyeceği politikalar hakkında öngörülerinizi alabilir miyiz?

AB projesi de gelinen nokta itibarıyla zor bir durumda. Brexit'in özellike Euro üzerinde olumsuz etkisi olacaktır. İngiltere, bu etkinin orta vadede maliyetlerini fırsata çevirmek için çabalayacaktır. Ama o tür güçlü bir liderlik sağlayabilir mi çok net değil.

European Central Bank’in (ECB) başına getirilen yeni başkanın profilinden de anlaşılacağı gibi para politikasının gevşetileceğini bekleyebiliriz. AB ekonomileri tam toparlanamadan tekrar zayıflıyor. Bankacılık kesimi de henüz tam toparlanmış değil. Hem ABD Merkez Bankası FED hem ECB ucuz para düşük faize yöneliyor. Zaten çok düşük olan faizlerin daha da düşmesi reel ekonomilere düşünüldüğü kadar yardımcı olmuyor.

Ekonomimiz yönünden ne gibi adımlar atılmasına ihtiyaç var?

Başta alınan önlemlerin sektörleri ikna etmesi gerekecek. Alınan önlemlerin iyi düşünülmüş ve faydalı olduğuna sektörleri ve yatırımcıları ikna edemediğiniz zaman güven tesis edilemiyor.

Şu ana kadar bu tam olmadı. Bundan sonra bu konuda çalışmak lazım. Halen vatandaşın TL yerine ağırlıklı Döviz tutması buna örnek. İktisat politikasının bir maliyeti var. Bu maliyet nedir ve nasıl ödenecek? Kimler ödeyecek? Bunun sonrasında ekonomi nasıl düzlüğe çıkacak sorusu çözülmeden çıkış zor. Örneğin, enerji ve inşaat kredileri başta olmak üzere kötü kredilerin nasıl temizleneceği konusunda net adımlar gerekiyor. Bunun kaça mal olacağı ve bunun finansmanını nasıl sağlayacağız sorularının cevabı netleşmeden büyüme patikasına tekrar dönmemiz zor gibi.